Pankreas iltihabı, karın bölgesinde arka tarafta yer alan pankreas, pankreatik kanal denilen bir tüp yardımıyla bağırsaklara enzim ve sindirim suyu salgılamaktadır. Bunlar safra suyuyla birleşerek besinlerin sindirimi için kullanılır. Ayrıca kana insülin ve glukagon hormonları salgılayarak, besinlerden gelen şekerin hücrelere taşınmasını ve vücudun ihtiyaç duyduğu enerjinin üretilmesine katkı sağlar. Sağlığı yerinde olan bir kişide pankreasta üretilen ve sindirimde kullanılan sıvılar ince bağırsağa ulaşıncaya kadar aktif olmaz. Fakat pankreas iltihabı olduğunda, sıvılar pankreasta aktifleşir ve üretildiği dokuları tahrip etmeye başlar. Pankreas iltihabı iki farklı şekilde olur. Pankreatitin akut ve kronik şekilde iltihaplanması ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Bunlara zamanında önlem alınmazsa, enfeksiyon, kanama ve dokularda kalıcı olan hasarlar oluşabilir.

Bu türdeki iltihap aniden ortaya çıkan ve uygulana tedavi sonucunda birkaç gün içinde iyileşen iltihaptır. Ancak tedavi edilmezse ciddi sorunlara neden olabilir. Toplumda oldukça etkili olan bur tür iltihabın en önemli sebebi safra kesesinde olan taşlardır. Bunun dışında karın bölgesindeki travmalar, aşırı alkol kullanımı, bu alandaki tümörler, pankreas anormallikleri iltihaba neden olabilir. Ancak tespit edilen akut pankreas iltihabının %30 kadarında herhangi bir neden belirlenemez. Kendisini aniden başlayan ve gittikçe artan ağrıyla belli eder. Genellikle karnın üst bölümünde olan ağrı etkisi, bazı kişilerde sırta vurur. Yemekten sonra artan ağrılar birkaç gün devam eder. Bu sırada kişide mide bulantısı, karın ağrısı, ateş gibi etkiler görülür ve bunlar dışarıdan fark edilebilir. Vücutta sıvı kaybı ve tansiyon düşmesi etkisi gösterir. Ayrıca akciğer, kalp ve böbreklerde hasar olabilir, pankreasta kanama olduğunda hasta şoka bile girebilir.

Akut pankreatit tedavisi: bu rahatsızlığı olan kişilerin birkaç gün hastanede kalması gerekebilir. Hastaya intravenöz sıvılar, ağrı kesici ilaçlar ve antibiyotik tedavisi uygulanır. Bu sırada hastanın beslenmesi azaltılarak, pankreasın dinlenmesi sağlanır. Kusma oluyorsa midede olan sıvının ve havanın çıkarılması için, hastanın burnuna tüp takılabilir. Komplikasyonlar ilerlemezse hasta birkaç günde iyileşme gösterir. İyileşme gözlenmezse hasta belirli bir süre nazogastrik beslenme denilen burun ve boğazdan ince bir boruyla beslenir. İyileşen hastaların sigara içmemesi, alkol kullanmaması ve yağlı besinlerden uzak kalması gerekir.

Bu iltihaplanma akut pankreatite göre daha ciddi bir sorundur. İltihap dokularda kalıcı hasara neden olabilir. İltihabın oluşma nedeni yine sindirimde kullanılan enzimlerin pankreas ve dokularda ataklara neden olmasıdır. Kronik pankreatit en fazla kişinin uzun dönem aşırı alkol kullanması nedeniyle oluşur. Bunun dışında genetik pankreas bozuklukları, kalsiyum düzeyinin yüksek olması, kandaki yağ oranının yükselmesi ve bağışıklık sistemi hastalıkları iltihaplanmaya neden olabilir. Genellikle toplumda 30-40 yaş arası kişilerde etkili olur. Fakat genetik etkenlerden oluşan iltihaplanma daha erken yaşlarda görülebilir.

Kronik pankreatit hastalarında genellikle karın üst kısmında ağrı olur. Bu ağrı yine sırta yayılır. Yemekten sonra daha şiddetli olabilir. İltihabın ilerlemesi ağrının şiddetini bazen azaltabilir. Çünkü pankreas bu aşamada enzimleri üretemeyecek kadar hasar almış olur. Bu belirtilerin dışında mide bulantısı, ishal, kusma, yağlı dışkılama ve kilo kaybı görülür. Kişi yemekleri normal yese bile kilo kaybı devam eder. Bu pankreasın sindirim sıvıları üretememesinden ve besinlerin tam olarak sindirilmemesinden kaynaklanır. Hem sindirim doğru çalışmaz hem de vücuda yeterince besin maddesi alınmaz.

Kronik pankreatit tedavisi: bu hastalar hastanede tedavi altına alınır. Ağrıları için ilaç tedavisi uygulanır. Kilo kaybı devam ediyorsa hasta nazogastrik beslenmeyle beslenir. Normal beslenmede pankreas enzim üretemeyecek durumdaysa, öğünlerde sentetik enzim takviyesi uygulanır. Bu sayede kişinin yeniden kilo alması sağlanır. Hastaya yeni bir beslenme düzeni oluşturularak, daha az yağlı besinler alması sağlanır ve sık beslenme düzeni kurulur. Bol sıvı alması ve kafeinden uzak durması tavsiye edilir. Ayrıca hastaların alkol ve sigaradan uzak durmaları gerekir.

Genetik faktörlerden oluşan iltihaplanmanın önlenmesi mümkün değildir. Fakat beslenme ve yaşam tarzında yapılacak değişikliklerle diğer nedenlerden kaynaklanan pankreas iltihabının oluşması azaltılabilir. Bunun için kişiler alkol tüketimini sınırlayabilir, bunu kontrollü şekilde tüketebilir. Besinleri az yağlı olanlardan tercih edebilir, sebze ve meyve tüketebilir. Kilonun ideal seviyede tutulması da faydalı olur. Bu sayede safra taşı oluşumu azaltılır ve pankreas iltihabının önüne geçilebilir. Ayrıca şok diyetlerden kaçınılması gerekir. Bunlar kanda kolesterolü yükselterek, safra taşı oluşturabilir. Sigara içmekte pankreastaki iltihaplanma riskini arttırmaktadır. Bu nedenle sigaranın azaltılması hatta bırakılması tavsiye edilir.